dinsdag 25 mei 2010

Vuistregels voor stelselmatig modelleren

Kent u het rapport Praktijkmodellering van het begrip werkgever? Het verscheen in december 2009 en kwam in opdracht van het Forum Standaardisatie tot stand. Waar ik nu in het bijzonder op wil wijzen is bijlage B van dat rapport (vanaf p.15). Daarin komen diverse vuistregels voor stelselmatig modelleren aan de orde.
Bijlage B modelleert stapsgewijs een Contextueel Semantisch Diagram (CSD) rondom het werkgeversbegrip in de loonaangifteketen. Daarbij passeren genoemde vuistregels gaandeweg de revue.

Stelselmatig modelleren wijkt sterk af van traditioneel modelleren. En precies om die reden besteedt het eerste deel van bijlage B aandacht aan deze bijzondere, stelselmatige manier van kijken die eraan ten grondslag ligt.

De traditionele aanpak werkt doorgaans prima op de schaal van de enkele, losse applicatie waarbij veelal vanuit één situatie, één context wordt gedacht en gewerkt. Op (wat) grotere schaal – in ketens en netwerken, zowel intern als extern de eigen organisatie, levert die aanpak al vrij snel problemen op omdat werksituaties dan in hun onderlinge samenhang tellen en meerdere perspectieven tegelijkertijd om reële erkenning vragen.
De stelselmatige aanpak ziet in dat de waarde van de traditionele aanpak beperkt is. Om die reden verlaat de stelselmatige aanpak de “mono-contextuele” zienswijze en stapt over op een “multi-contextuele” benadering. In hedendaagse dynamiek wensen gevarieerde en variërende partijen effectief en efficiënt met elkaar samen te werken – elk vanuit het eigen perspectief, vanuit de eigen veranderlijke werksituaties. De stelselmatige aanpak levert de extra voorzieningen om zowel eigenheid als gezamenlijkheid in één model onder te brengen.

Volgens traditionele aanpak worden verwante betekenissen op voorhand geordend en vastgelegd volgens een bepaalde – als het goed is (!): homogene – hiërarchie met (in OO terminologie uitgedrukt) super-/subklassen. Per homogene hiërarchie geldt (uiteraard) één enkelvoudig criterium voor verbijzondering en veralgemenisering (p.17).
De stelselmatige aanpak erkent de kracht van homogene hiërarchie voluit, maar ziet ook in dat hedendaagse werkelijkheid tegelijk veel ingewikkelder is en zich daarom slechts beperkt via homogene hiërarchieën laat modelleren.
De traditionele aanpak werkt op basis van op voorhand vastgestelde, absolute definities van betekenis van informatie. De stelselmatige aanpak ziet in dat die basis… “irreëel” is: betekenis hangt af van het gekozen perspectief en is daarmee door en door situationeel. Om die reden dient betekenis dan ook per afzonderlijk perspectief in dat ene model haar vaste plaats te krijgen.

Dan nu, in het kort – als een soort teaser, een tweetal in het oog springende vuistregels.

1. Maak èlke schakel expliciet.
Bij traditionele modellering blijft de instantie om wie het model draait… impliciet. Volgens de stelselmatige aanpak verschijnt die instantie echter expliciet – als een schakel in multi-contextuele setting – in het model; samen met de andere instanties. En tussen instanties kunnen allerhande relaties bestaan. Daar waar, het is maar een voorbeeld, A als afnemer telt van B, telt B als leverancier van A. Enzovoort. Op die manier kan elke instantie haar eigen karakteristieke positie in het ene model innemen door simultaan tal van gevarieerde en variërende relaties te onderhouden met wie dan ook maar in al zijn keten(s) en/of netwerk(en).

2. Werk van buiten naar binnen.
De traditionele aanpak staat een precieze afbakening van het werkterrein voor, gevolgd door gedetailleerde analyse en modellering binnen de eigen lijnen. De stelselmatige aanpak neemt haar vertrekpunt echter in de vaak zo gevarieerde en ook variërende relaties met de omgeving (andere schakels) waarin het werkterrein in kwestie is ‘ingeschakeld’. Die verbanden sturen de analyse sterk. Praktisch bruikbare analyse annex modellering van het afgebakende werkterrein is daarom enorm gebaat bij adequate synthese vanuit diverse, ruime(re) perspectieven (schakelingen).
Waar volgens de traditionele aanpak “werkgever” gemakkelijk als het vertrekpunt voor modellering telt, komt diezelfde werkgever bij stelselmatige modellering (pas) ergens onderweg aan de orde – ingebed in expliciet bepaalde context.

Meer vuistregels voor stelselmatig modelleren vindt u in bijlage B. Warm aanbevolen – beslist de moeite waard!

Wie zijn/haar business strikt vanuit het eigen perspectief ziet, ervaart de nieuwe, stelselmatige aanpak als een nodeloze omweg. Maar wie zichzelf opvat als moderne schakel in dynamische keten(s)/netwerk(en), ziet dat de stelselmatige aanpak verrijkend invulling geeft aan zijn/haar belangen: effectieve en efficiënte samenwerking met andere schakels in alle keten(s)/netwerk(en) waarvan hij/zij deel uitmaakt.


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.

dinsdag 18 mei 2010

Verderkijker

Wie met behulp van een verrekijker naar een, zeg maar even, berg kijkt, creëert zichzelf een dichtbij-beeld van die berg. De berg zelf blijft op zijn plaats; de waarnemer ook. Het is de waarnemer niet te doen om de berg zelf, maar om het getoonde dichtbij-beeld van die berg.

En wanneer de waarnemer is uitgekeken, legt hij de verrekijker weg. Het dichtbij-beeld verdwijnt. De berg blijft op zijn plaats. De waarnemer ook. En de verrekijker? Die kan op elk gewenst moment en door wie dan ook maar – moeiteloos – als hulpmiddel worden ingezet om nieuwe dichtbij-beelden te produceren.

Vandaag de dag kunnen we heel gemakkelijk en op een vergelijkbare manier met informatie omgaan. Via betrouwbare verbindingen maken we informatie in een handomdraai toegankelijk – wáár die informatie zich ook bevindt. Zó gemakkelijk en zo betrouwbaar zelfs dat we die informatie in veel gevallen niet eens meer zelf ‘in huis’ hoeven te hebben. Een blik erop volstaat immers – via betrouwbare verbindingen en in nauwe samenwerking met betrouwbare partijen!

We laten de informatie gewoon staan waar die staat. Ook blijven we zelf waar we zijn. Met behulp van een digitale verrekijker vormen we van die informatie gewoon dichtbij-beelden – waar en wanneer we er behoefte aan hebben en zo vaak we maar wensen.

Op die manier kunnen we veel van onze (fysieke) bergen aan informatie saneren en grondig herordenen tot één enkele (logische) berg met informatie van eenduidige betekenis. En als we dat geheel verder aankleden – met betrouwbare bergbeheerders, verkeersregels voor ordelijk informatieverkeer etc., beschikken we over een enkelvoudige en krachtige ‘informatie-infrastructuur’ – vergelijkbaar met onze fysieke verkeersinfrastructuur: ook daar wil tegenwoordig geen mens meer zonder!
Digitale verrekijkers, in tal van soorten en maten, doen de rest en voorzien ieder van ons overal en altijd van actuele, betrouwbare en betekenisvolle dichtbij-beelden.

Wat verderkijkers daar aan hebben? Ze besparen er geld mee, veel geld. Hun wendbaarheid en concurrentiekracht nemen er enorm door toe. Hetzelfde geldt voor de kwaliteit en betrouwbaarheid van hun informatie. Ook verbeteren hun vermogens tot snelle en effectieve samenwerking sterk. Oh, nog een (klein) puntje: ze worden er zelfs groener door.


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.

woensdag 12 mei 2010

Oog voor verschil

Staat u er wel eens bij stil dat wanneer u reële verschillen tussen objecten voluit accepteert en waardeert… u tegelijk – en zelfs scherper dan ooit – zicht krijgt op hun overeenkomsten?

We zijn vaak zo gefocust op overeenkomsten; vaak zo druk in de weer om waargenomen verschillen in betekenis te ‘harmoniseren’. Onze behoefte de werkelijkheid vergaand te versimpelen is vaak zo groot. Het is ‘allemaal’ al ingewikkeld genoeg… is daarbij een veel gehoorde verzuchting. Begrijpelijk. Toch verliezen we op die manier reële verschillen (die, uiteraard, nog steeds en wel degelijk bestaan) gemakkelijk uit het oog en missen daardoor tegelijk ook werkelijke overeenkomsten. Kind verdwijnt met badwater en al uit zicht.

Staat u er wel eens bij stil dat zonder verschillen ook geen overeenkomsten mogelijk zijn? Zonder verschillen rest slechts volkomen identiteit en onderscheid tussen het één en het ander valt met geen mogelijkheid te maken. Hand in hand met verschillen verschijnen eveneens overeenkomsten op het toneel.

Witte tekens, het is maar een voorbeeld, op een wit vel papier maken geen verschil. En zonder verschil valt er nu eenmaal niets te onderscheiden. Identiteit is wat de waarnemer rest. Pas wanneer tekens zich onderscheiden van papier, maakt verschil waarneming mogelijk. En in het geval de tekens verschillend van kleur zijn, leveren verschillende kleuren papier verschillende verschillen op. En verschillende overeenkomsten. Dat spreekt voor zich.

Waarneming van allerhande objecten begint, ondanks eventuele overeenkomsten, met het maken van verschil. En uit reële verschillen volgen reële overeenkomsten. Ook/juist als het allemaal al ingewikkeld genoeg is. De dingen zijn nu eenmaal zo ingewikkeld en zo gevarieerd als ze vandaag de dag zijn. Wees daarom zuinig op reële verschillen en laat u verrassen door werkelijke overeenkomsten!

Wie, het is maar weer een voorbeeld, er op uit is om één geïntegreerd Contract Management Systeem te bouwen voor al zijn bestaande en toekomstige contracten, doet er verstandig aan uitermate goed te letten op de onderlinge verschillen tussen de diverse contracten. Pas wanneer alle betrokken partijen het grondig met elkaar eens zijn over de reële verschillen, loont het de moeite de aandacht op de overeenkomsten te richten. Eerder niet.
Wie niet zuinig en alert is op reële verschillen, gooit feitelijk allerhande onderscheidende informatie weg en verliest daarmee tal van nuances. Nuances die in andere, wellicht aanverwante contractsituaties niet als bijzaak tellen, maar mogelijk zelfs als hoofdzaak aangemerkt moeten worden. Op die manier komt een overkoepelend Contract Management Systeem nooit (lang) van de grond.

Wie gefocust is op overeenkomsten, stopt met zoeken zodra goede overeenkomsten zijn gevonden. Wie gefocust is op verschillen, stopt met zoeken zodra er geen reële verschillen meer te vinden zijn. Het is vanaf dat moment dat reële overeenkomsten zich trefzeker laten vinden.

Wat u daarmee moet – met die reële overeenkomsten? Over reële verschillen kunt u onderling alleen en uitsluitend van mening verschillen – anders waren de verschillen immers niet reëel. Over reële overeenkomsten in betekenis kunt u effectief en efficiënt met elkaar communiceren. U weet waar u het met elkaar over heeft! U bent, zoals dat ook wel heet, interoperabel en de weg naar vruchtbare samenwerking ligt voor u open.

Het klinkt mogelijk enigszins paradoxaal, maar wie zijn informatiekern vanuit reële verschillen opbouwt, is in dynamiek van hedendaagse informatiemaatschappij – een maatschappij waarin de behoefte aan snelle en trefzekere betekenis van informatie groter is dan ooit – optimaal voorbereid op een duurzame en concurrerende toekomst.


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.

zaterdag 1 mei 2010

Doodgewoon

Tal van zaken ervaren wij, mensen, als doodgewoon. Elektriciteit bijvoorbeeld. We staan er geen seconde bij stil. Niemand belt aan het einde van de dag met het nutsbedrijf om te bedanken voor ongestoorde levering. We komen niet eens op het idee! Maar als zo’n voorziening uitvalt, stijgt onvrede pijlsnel en raken we enorm geïrriteerd.

Zo ervaren we het elektronisch uitwisselen van informatie tussen allerhande partijen tegenwoordig ook als doodgewoon. Vrijwel niemand wil daar nog serieus bij stilstaan: ‘dat’ moet domweg werken!
Toch leiden onze talrijke en geavanceerde informatievoorzieningen regelmatig tot verwarring en irritatie. De bedoeling, de betekenis van de verstrekte informatie is maar al te vaak onduidelijk. En dat resulteert in onbegrip of, nog erger, verkeerd begrip. Samenwerking tussen partijen verloopt moeizaam, stagneert of staakt zelfs geheel.
Daar waar we substantiële verbeteringen verwachten van hightech informatievoorzieningen waarover wij vandaag de dag in zo ruime mate beschikken… daar ervaren wij storende haperingen omdat we de verstrekte informatie zo vaak niet adequaat en vlot weten te duiden.

Er is, met andere woorden, iets ‘geks’ aan de hand. Daar waar het elektronisch uitwisselen van informatie an sich – inderdaad – kinderspel is geworden, geldt dat nog (lang) niet voor de betekenis van uitgewisselde informatie.

Langzamerhand wordt duidelijk dat het ons niet zozeer te doen is om de trefzekere uitwisseling van informatie, maar om de trefzekere uitwisseling van de betekenis ervan. Want het is de betekenis die de effectiviteit van ons verdere (zakelijke) handelen bepaalt – niet de informatie!
Daarvoor is de trefzekere uitwisseling van informatie weliswaar een noodzakelijke voorwaarde, maar geen voldoende voorwaarde. Er is méér nodig.

Als we niet tot trefzekere uitwisseling van betekenis weten te komen, bloedt informatie-uitwisseling uiteindelijk – doodgewoon – dood. Want wat hebben we aan informatie-uitwisseling als we de betekenis van die informatie niet trefzeker en vlot weten te duiden? Precies!

Trefzekere uitwisseling van betekenis – interoperabiliteit zeg ook maar – leidt tot helder begrip over en weer en derhalve tot ruime mogelijkheden voor vruchtbare en effectieve samenwerking. Interoperabiliteit begint bij een gezamenlijk begrip van de betekenis van informatie – niet alleen binnen de grenzen van de eigen habitat, maar vooral ook over de grenzen van elkaars habitat heen.

Toekenning van betekenis is situationeel bepaald. Dat is binnen de sociale psychologie al sinds jaar en dag bekend. En daarmee doodgewoon; daar staat niemand meer bij stil. Trefzekere uitwisseling van betekenis in hedendaagse ketens/netwerken en met behulp van geavanceerde technische voorzieningen vindt, mutatis mutandis, haar basis in contextuele ordening van informatie. Ook dat zou doodgewoon moeten zijn, maar blijkt een nog goeddeels onontgonnen terrein waar grote en groeiende belangen liggen die om spoedige ontdekking roepen.

Zolang we dat niet zien, blijft er iets ‘geks’ aan de hand. Doodgewoon.


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.