Architectuurprincipes – contradictio in terminis?

Architectuur en principe – twee woorden die ons veilig, vertrouwd enzovoort in de oren klinken. Gecombineerd – ter versterking van het effect: architectuurprincipe. Daar valt toch niets tegen in te brengen? Toch blijkt de omgang ermee maar wat lastig te zijn – getuige de veelheid aan artikelen, blogs enzovoort die nog altijd over het onderwerp verschijnen. Hoe gaan we er in de dagelijkse praktijk mee om? Het lijkt vaak veel weg te hebben van een onbevredigende Zoektocht en een Worsteling.

In deze bijdrage laat ik Pieter Wisse aan het woord; een bijdrage uit een Àndere hoek. De tekst is van A […] Z overgenomen uit zijn artikel Architectuurprincipes (2005). Een aantal jaren oud alweer, maar nog altijd onverminderd actueel.

Bestaande regels voor dagelijkse situaties; heel gewoon:

“Vraagt u zich […] eens af, wat een principe in het dagelijks leven betekent. Dat is dus het leven dat een mens min of meer ongewijzigd voert. U en ik, wij doen dat voor het grootste gedeelte allemaal. Hebt u dat, dagelijks leven! Daarvoor is een principe dan, tja, een onwrikbare regel. Kan een wet zijn, een methode enzovoort. Zo’n principe is er dus op voorhand, en u houdt zich er vervolgens letterlijk gewoon aan. Dat is meestal reuze handig. Spaart tijd, levert voorspelbaar resultaat. Maar let op, u maakt echt een reuze vergissing, wanneer u óók als architect zo over principes denkt!”

Als de dagelijkse situaties gewoon niet meer werken… Als bestaande regels geen soelaas, geen ruimte voor gewenst/gewaardeerd gedrag meer bieden… ontstaat er een Ongewone en Nieuwe situatie:

“Een architect […] is een gewoon mens in een ongewone situatie. [… Ò]ngewoon. Kenmerkend daarvoor is dat gewoontegetrouw gedrag niet langer past. Als u me de woordspeling veroorlooft, er zijn dan principieel andere principes nodig.”

Aan die ongewone situatie moet iets veranderen. Maar hoe? Met bestaande regels komen we er niet langer. Werkelijk Nieuwe zijn nodig – om nieuwe situaties straks weer gewoon het hoofd te kunnen bieden:

“Om wat voor redenen dan ook kan een mens ontevreden zijn met een situatie. Zo ontevreden, dat het maar eens moet veranderen. Bijvoorbeeld, iemand regent voortdurend nat, maar blijft liever droog. Dat probleem kan je niet altijd zelf oplossen. Dus ga je hulp zoeken om zo’n òngewone situatie te veranderen. Eigenlijk totdat er weer een gewone situatie intreedt, maar wèl anders. Zonder dat probleem. Heerlijk droog-zijn in plaats van plakkerig en koud nat-zijn. Je moet natuurlijk wel kunnen betalen. Ik bedoel, voor die hulp. En nat-zijn […] is soms ook wel fijn.”

“Wat doet de architect eraan? […] In een hele stoet van allerlei betaalde hulpverleners is het de architect, ik herhaal, de architect die zich bekommert om de nieuwe principes. Zij of hij ontwerpt primair het droog-zijn-gedràg. De architect vormt als het ware dat gedrag via voorzieningen. Met een waterdicht dak, bijvoorbeeld. Zo beschouwd is zo’n dak slechts secundair. Het is natuurlijk wel onmisbaar. Want zonder een dak kan iemand zich op een droog-zijn manier gaan gedragen wat hij wil, maar dat lukt niet. Als het dan regent, word je toch gewoon weer kletsnat.”

En als de nieuwe situatie weer werkt:

“Zodra die andere principes annex voorzieningen eenmaal gevestigd zijn, is er voor wie nu-niet-meer-nat-wordt weer sprake van gedrag van alledag. De nieuwe situatie werkt. De ene opgave van de architect zit er dan weer op. […]”

Ziet u het?

“Ongelofelijk, u heeft gelijk. Hoe kan ik u ooit bedanken? Sinds jaren zoek ik naar architectuurprincipes. Naar regels om toe te passen. Het recept. Ik moest wel diep gefrustreerd raken. Want de architect heeft geen principes om vanuit te vertrekken. Ik moet er juist mee áánkomen! Iedere keer weer.”
“Als er al architectuurprincipes zijn […] vormen ze géén startpunt voor de architect. Principes, en dan zijn het nieuwe principes voor een nieuwe situatie, zijn daarentegen het resultáát van wat de architect karakteristiek bijdraagt. Nee, de architect moet nooit gaan zoeken naar principes. Wat zij of hij eventueel vindt is per definitie òngeschikt, omdat juist situatie en gedrag niet meer sporen. De architect ontwèrpt principes.”

Wilt u meer wil weten over de visie van Pieter Wisse m.b.t. architectuurprincipes? U kunt terecht op zijn uitgebreide website. Twee directe links: Bedoelt u soms constructieprincipes?! en Architectuurcriterium.

Copyright (c) 2012 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.
Alle publicaties op deze site zijn gebaseerd op mijn eigen opvattingen. Ze vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de standpunten en het beleid van mijn werkgever(s).