Semiotische Triade

Wij, mensen, zijn feitelijk niet in staat tot het doen van onmiddellijke, dat wil zeggen directe waarnemingen. Onze zintuigen staan altijd tussen ons en de ons omringende werkelijkheid in; zonder onze zintuigen nemen wij niets waar. En ons brein interpreteert die zintuiglijk opgepikte signalen op basis van wat het al weet uit eerdere waarnemingen. Het is die interpretatie die ons vervolgens aanzet tot activiteit, tot gedrag. Gedrag dat op zijn beurt in de vorm van nieuwe signalen kan worden waargenomen en aansluitend weer door ons brein geïnterpreteerd. Zo raakt kringloop van mens als informatieverwerkend wezen rond.

C.S. Peirce (1839-1914) verwerkte dergelijke kennis tot ‘zijn’ semiotische triade (1902). Objecten in de ons omringende werkelijkheid leiden tot Betekenis (interpretanten) in ons brein – nooit onmiddellijk, maar altijd via de Tekens (signalen) die onze zintuigen opvangen. Deze Tekens intermediëren. Ze verwijzen ons enerzijds naar Objecten in de werkelijkheid. En anderzijds leiden diezelfde Tekens tot Betekenis in ons brein.

De in de IT-praktijk als vanzelfsprekend gehanteerde waarheid dat er een rechtstreeks en vast verband tussen Object en Betekenis bestaat… berust op een misverstand. Want die relatie ‘loopt’, zo leren we van Peirce, altijd via opgevangen Tekens (informatie) tot Betekenis in ons brein.

De semiotische triade verklaart dat één en dezelfde gebeurtenis, op één en hetzelfde moment waargenomen door twee (zij aan zij staande) waarnemers, tot (heel) verschillende betekenisgeving kan en zal leiden. Elke afzonderlijke waarnemer beschikt immers over een eigen brein dat is ‘geladen’ met een uniek netwerk aan interpretaties dat is ontstaan uit vele individueel en door de tijd heen opgevangen tekens.
Ook het terugdenken aan een bepaalde gebeurtenis door één persoon op twee verschillende momenten in de tijd, kan gemakkelijk tot (heel) verschillende betekenissen leiden. Die beide betekenissen worden immers gescheiden door een verzameling tussentijds ontstane interpretaties – teweeggebracht door een veelheid aan tussentijds opgevangen tekens.
Niet ieder mens is bang voor spinnen. Verschillende ervaringen ermee leiden nu eenmaal tot verschillende interpretaties van ‘spin’. Iemand die bang is voor spinnen, is dat waarschijnlijk niet altijd (in dezelfde mate) geweest. Tussendoor ontstonden nieuwe interpretanten die zijn/haar verhouding tot spinnen positief/negatief beïnvloedden.

Tegelijk maakt de semiotische triade glashelder dat menselijke betekenisgeving aan informatie (tekens) over de ons omringende werkelijkheid niet alleen een volstrekt subjectieve, maar vandaag de dag ook een zeer dynamische bezigheid is. Moderne technologie maakt informatie in een handomdraai overal en voor wie dan ook maar beschikbaar. Any thing, any time, any place, any body. De gevolgen daarvan tekenen zich af in sterk toegenomen beweeglijkheid van betekenis, ontstaan uit alsmaar meer, alsmaar beweeglijker tekens (informatie).

De vraag hoe IT menselijke betekenisgeving in dynamiek van hedendaagse informatiemaatschappij effectief en efficiënt dient te faciliteren, is een heel wezenlijke. Want een werkelijkheid waarin zo’n beetje alles tegelijk in beweging is en verandering als enige constante telt, vraagt om hernieuwde oriëntatie op betekenisgeving aan informatie (tekens). De semiotische triade van Peirce wijst daarbij het begin van een nieuw en vruchtbaar pad.

Ook deze blog wordt aan u, lezer, voorgesteld als een Teken. Een Teken dat u enerzijds verwijst naar Objecten in uw persoonlijke realiteit en anderzijds nieuwe Betekenis bij u oproept. Welke uitwerking heeft dit Teken op u? Is/blijft Betekenis voor u vast… of ‘loopt’ Betekenis – voor uw (nieuwe) besef – via opgevangen Tekens?


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.