Xamenhang

Veel mensen letten primair op, zeg maar even, de afzonderlijke, de losse dingen om hen heen. Onderlinge samenhang, zo bevestigen zij vrijwel zonder uitzondering, is zeker ook van belang – maar staat niet voorop. Althans, niet bewust. Zij zien en beleven de wereld eerst en vooral als een ‘ding-ige’ wereld. En daarin zijn het de losse dingen die het steevaste vertrekpunt vormen voor handelen, spreken en denken.
En zolang al die ‘losse’ dingen ten opzichte van elkaar maar hun (stee)vaste plek blijven innemen, gaat dat ook goed. De samenhang is dan immers – zij het impliciet – geborgd.

Maar de wereld zoals wij die vandaag de dag kennen, is allesbehalve vast. Veel is simultaan in beweging en verandering. En voordat de ene verandering is uitgewerkt en de effecten ervan voldoende bekend en begrepen, manifesteert zich de volgende alweer. Dynamiek neemt hand over hand toe. Inderdaad, we leven in een uiterst boeiende tijd!
Tegelijk is het op die manier dat al die losse dingen om ons heen hun oude en vertrouwde vaste plaats verliezen. En dat zorgt voor verwarring; samenhang is steeds vaker ver te zoeken. We weten dan eigenlijk niet meer wat we ‘er’ (nog) aan hebben of wat we ‘er’ precies mee moeten. En als verwarring zich na enige tijd begint op te lossen, (b)lijkt de wereld opnieuw… veranderd.

De vaste en voorspelbare, weliswaar impliciete, samenhang van weleer… die is (bijna) niet meer. Anders geformuleerd: de oude en vertrouwde wereld van weleer… die is (bijna) niet meer. En het lijkt er sterk op dat we de grip (op die oude wereld) aan het verliezen zijn. Dat kan natuurlijk ook niet anders: die wereld is immers aan het verdwijnen. En toch… toch doen we ondertussen verwoede pogingen om verloren grip op oude wereld te herstellen.
Een hopeloze onderneming.
Want het aanvankelijk schoorvoetende, maar nu uiterst dominante hulpmiddel ICT, heeft een geweldige en ook radicale ontwikkeling in gang gezet. Een ontwikkeling die onze hedendaagse leefwereld kwalitatief veranderde en verder verandert. En als we Einstein mogen geloven, kunnen we de problemen waarmee we nu worden geconfronteerd niet oplossen met het denken en doen waaruit ze zijn voortgekomen.
We moeten, met andere woorden, een denksprong (door)maken om te kunnen zien dat we de verloren grip op een andere, volstrekt nieuwe manier moeten herwinnen. Hoe? We moeten de grotendeels impliciet gebleven samenhang – toen nog vast en zeker, maar inmiddels veranderlijk en voortdurend in beweging – eXpliciteren.

We hebben onze ICT-systemen ontworpen en geconstrueerd op basis van losse dingen in een toen nog vanzelfsprekend vaste samenhang. En die samenhang hebben we niet mee-ontworpen en ook niet mee-geconstrueerd. Die samenhang is in onze ICT-systemen dan ook… impliciet gebleven.
Dergelijke systemen verliezen hun bruikbaarheid als de werkelijkheid waarop ze zijn afgestemd haar oorspronkelijke samenhang verliest en met alsmaar toenemende dynamiek als het ware vloeibaar wordt. Het (ingrijpend) verbouwen van zulke systemen geeft weliswaar even lucht en verlichting, maar zet geen structurele zoden aan de dijk. Nee, dat loopt vroeger of later (in de praktijk: steeds vroeger) vast. Muurvast. Dat loopt steeds sneller uit op algehele redesign en/of nieuwbouw.
Onontkoombaar.

Wie werkelijk weer greep wil krijgen op de situatie, moet andere potjes op het vuur zetten. De inmiddels veranderlijke, maar nog steeds impliciete samenhang moet in onze systemen expliciet haar vaste plaats krijgen. Dat wat ooit vast was (en daardoor impliciet kon blijven)… is vandaag los en veranderlijk geworden. We moeten op zoek naar nieuwe vastigheid. Expliciet gemaakte samenhang – hoe dynamisch van aard ook – vormt die nieuwe vaste grond onder onze voeten.

Er is één probleem. Wie gaat het ons uitleggen?


Copyright (c) 2010 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.