Open aswerk

Kent u het woord personenverband? In de Van Dale vind ik geen vermelding en ook Google weet (nog) van niets. Analyse van gerelateerdengegevens in het kader van RNI brengt daarin verandering; in dat rapport maakt personenverband op elegante wijze haar debuut (bijlage F).
Het mooie van een woord als personenverband is, dat het voor ons, mensen, al direct behoorlijk duidelijk maakt waar het om gaat. En daarmee vormt het een waardevol aanknopingspunt dat tegelijkertijd alle openheid en ruimte voor nadere invullingen krachtig in zich meedraagt.

Vaak volgt dan al snel – als een min of meer ingesleten menselijke reactie, de roep om definitie. Eenduidige definitie wel te verstaan. Precisie is immers nodig om verwarring, inconsistentie en erger te voorkomen, nietwaar?
En dat is reuze jammer. Want dergelijk pragmatisme smoort de zo ruime mogelijkheden voor nader begrip van personenverband in prilste kiem. Ik stel dan ook voor om, in navolging van genoemd rapport, het nog jonge begrip… open te laten. Hoe counterintuïtief dat misschien ook klinkt en/of aanvoelt – we bedwingen onze neiging tot definitie en stellen ons (in eerste instantie) tevreden met zojuist opgedane indruk.

Juist door de term open te laten, krijgen we zicht op zijn ordenende potentieel. Op die manier verschaft de term probleemloos onderdak aan een waaier aan heel gevarieerde invullingen: aan betekenisvariëteit, zeg dus ook maar. Het is op die manier ook dat de term zich kan manifesteren als een ‘schakelterm’. Als een enkelvoudig aanknopingspunt waarmee gemakkelijk valt te schakelen tussen allerhande gevarieerde en ook variërende situaties waarin we bestaande en toekomstige manifestaties van personenverband tegenkomen. En met behulp van een dergelijk aanknopingspunt houden we informatie over onderscheiden situaties ten behoeve van communicatie van keer op keer eenduidige betekenis trefzeker op orde.

Met de dynamiek die zo eigen is aan onze moderne leefwereld, komen steeds meer – voorheen in tijd en ruimte natuurlijk gescheiden – situaties in elkaars directe, digitaal gemedieerde, invloedssfeer te verkeren. Dat geldt dus met name de informatie over die situaties. Het komt er op neer dat voorheen geïsoleerd gebruikte termen met eigen, afwijkende betekenissen nu meer en meer door elkaar gaan lopen als we de bijbehorende situaties niet expliciet onderscheiden. En dat laatste, het stelselmatig maken van onderscheid tussen situaties, zien we (nog) te veel over het hoofd. Dat leidt in toenemende mate tot verwarring en inconsistentie – ongenoegen daarover groeit.
Hoe houden we de diverse situaties, de informatie erover en ook de bijbehorende verschillen en overeenkomsten in betekenis helder bij- èn uit elkaar?

Niet alleen over organisaties heen, maar zeker ook binnen grote(re) organisaties groeit sluipend en vaak onopgemerkt het ‘gemeenschappelijke’ gebruik van (bijna) dezelfde termen in tal van verschillende situaties annex betekenissen. Daar vormt zich geleidelijk aan een ernstig probleem. Want onderscheiden organisaties, business units, afdelingen enzovoort willen door de tijd heen betekenisvol met elkaar kunnen (blijven) communiceren – met, waar nuttig en nodig, handhaving van eigenheid en van lokale terminologie. Daarbij wint snelle, soepele en zinvolle communicatie nog dagelijks aan belang. En digitale technologie moet daarbij domweg ondersteunen. Maar dat doet ze (nog) onvoldoende omdat de verschillende gebruikssituaties niet expliciet worden onderscheiden.
Hoe houden we de diverse situaties, de informatie erover en ook de bijbehorende verschillen en overeenkomsten in betekenis helder bij- èn uit elkaar?

Dat vergt, om te beginnen, volmondige erkenning van variëteit in verschillen en overeenkomsten tussen betekenissen van termen in al hun onderscheiden situaties. En precies daar komt een open schakelterm tot zijn rijke bestemming. Want zo’n term vormt één overkoepelende noemer voor vele gevarieerde en variërende betekenissen. Zo’n term doet als solide aanknopingspunt voor alle relevante betekenissen-in-situatie in alle rust en stilte krachtig zijn ordenende werk.

Een open schakelterm functioneert als de, laten we zeggen, as van een fietswiel. Vast en zeker staat ze onbeweeglijk in het centrum stil, terwijl ze op één en hetzelfde moment trefzeker wieldynamiek soepel en vastberaden faciliteert. Via tal van onderscheiden spaken houdt ze informatie van betekenis in relatie tot evenzovele situaties in één soepele (draai)beweging zowel uiteen alsook bijeen.

Zonder open schakelterm missen we de ordenende en borgende werking van de as; gaat het wiel slingeren, verliest informatie over onderscheiden situaties haar verband en gaan betekenissen door elkaar lopen. En het zijn deze slingeringverschijnselen die ons, mensen, er steevast en welhaast als in een reflex toe brengen elke willekeurige term dan maar snel en helder te definiëren. Reuze jammer, want zo haasten we ons voorbij de crux van open schakelterm. Wat zo logisch lijkt, blijkt contraproductief. Heldere, eenduidige betekenis in elke willekeurige situatie blijft op die manier onbereikbaar.

Gelukkig bedwongen wij hier onze natuurlijke (?) neiging tot definitie en lieten, als voorbeeld en experiment, personenverband… open. Rijk werden we beloond met zicht op personenverband als schakelterm; als solide as voor in principe eindeloze (lees: open) betekenisvariëteit. Heldere, eenduidige betekenis in elke willekeurige situatie komt op die manier in samenhang beschikbaar. Eigenlijk heel gewoon.


Copyright (c) 2009 Emovere/Jan van Til - All rights reserved.